دربارة نماز جماعت آيات و
روايات فراواني شده است. بنا بر نظر مفسران قرآن، آياتي كه در آنها امر به اقامة
نماز شده است،اشاره به نماز جماعت دارند، زيرا اقامة صلوه به معناي زنده نگه‌داشتن
نماز و برپاداشتن آن در اجتماع مسلمان است و در برخي از آيات، شواهد روشن‌تري در
اين زمينه وجود دارد. به عنوان نمونه آية 43 سورة بقره مي‌فرمايد:
و
اقيموا الصلوه و اتوا الزكوه و اركعوا مع الراكعين.
و نماز را بر پا داريد و
زكات بدهيد و با ركوع كنندگان ركوع كنيد.
شخصي كه نماز را به ص.رت
فرادي و با حضور قلب به‌جا مي‌آورد و مستحبات و تعقيبات نماز را نيز انجام مي‌دهد،
مي‌توان گفت چنين شخصي نماز خوانده ولي آن را اقامه نكرده است و در فرهنگ قرآني
چنين نمازي كامل نيست. نماز بايد در مسجد، در ميان مردم و با جماعت خوانده شود.
نماز بايد در اجتماع مسلمانان زنده و پويا باشد. نماز جماعت يك شعار است و اين
شعار بايد زنده نگه داشته شود.
در باب نماز جماعت و اهميت
آن احاديث فراواني از پيامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده ات. مضمون احاديث
اين است كه اگر شخصي بدون دليلل نماز جماعت راترك كرد، با او همنشيني، معاشرت و
دادوستد نكنيد و با او پيوند ازدواج نيز برقرار نكند. پيامبر اكرم(ص) دربارة نماز
جماعت مي‌فرمايند:
ان
صلي الصلوه الخمس جماعه فظنوا به كل خير[1]
كسي كه نمازهاي پنجگانه را
به جماعت بگزارد، هر خير و نيكي را به او گمان ببريد.
امام صادق(ع) فرمودند:«
مسلماني كه نمازهاي صبح و عشا را به جماعت بخواند، در پناه خداوند عزوجل است،كسي
كه به چنين شخصي ستم روا دارد، به خدا ستم كرده است و كسي كه او را كوچك شمارد،خدا
را كوچك شمره است. هنگامي كه باران مي‌بارد يا سرماي شديدي وجود داشته باشد، در آن
صورت براي مرد جايز است كه در خانه‌اش نماز بخواند و در مسجد حاضر نشود. چنان‌كه
پيامبر اكرم(ص) فرمودند:« هر گاه بر اثر باران كفشها تر شود، نماز را در آن خانه
به‌جا آوريد.»[2]
مؤمنان نبايد به خواندن
نماز فرادي اكتفا كنند. آن چيزي كه مورد تأكيد اسلام است، زنده نگه‌داشتن نماز
است. در جامعة اسلامي، هنگامي كه مؤذن اذان مي‌گويد، بايد همة كارها تعطيل شود،
همة مردم به مسجد روي آورند و در نماز جماعت شركت كنند. همه با هم تكبير بگويند و
با هم ركوع و سجود را انجام دهند. اين يك وظيفة مهم براي مسلمانان است.
در روايات آمده است: از
جمله چيزهايي كه در دنيا و آخرت نفرين مي‌كند، مسجدي ات كه مردم در آن نماز برپا
ندارند. پيامبر اكرم(ص) فرمودند:
اذا
رايتم الرجل يتعاد المسجد فاشهدوا له بالايمان.[3]
وقتي ديديد مردي به حضور
در مسجد مداومت دارد، به ايمان او شهادت دهد.
در روايتي نقل شده است كه
:« چون قيامت برپا مي‌شود، قومي محشور مي‌شوند كه صورتهاي آنها مانند ستاره مي‌درخشد.
ملائكه ازآنها مي‌پرسند، اعمال شما چه بوده است؟ آنها پاسخ مي‌دهند: ما با شنيدن
اذان براي گرفتن وضو حركت مي‌كرديم و به كار ديگري مشغول نمي‌شديم. بعد دسته‌اي
ديگر محشور مي‌شوند كه چهره‌هاي آنان مانند ماه درخشان است. از آنها نيز همان سؤال
مي‌شود،سپس طايفة ديگري محشور مي‌َوند كه چهره‌هاي آنان همچون خورشيد مي‌درخشد؛
آنان در پاسخ فرشتگان مي‌گويند: ما قبل از اذان وارد مسجد مي‌شديم و اذان را در
مسجد مي‌شنيديم.»[4]
در اغلب كشورهاي اسلامي،
هنگام اذان، مسلمانان به سوي مساجد مي‌شتابند و نماز را اول وقت و به جماعت
برگزار مي‌كنند. كساني كه به شهرهاي مكه و مدينه مشرف شده‌اند، حركت زبا و شورانگز
مردم و روانه شدن آنها را، يك ساعت قبل از اذان صبح، به سوي مسجدالحرام و مسجدالنب
مشاهده كرده‌اند. اين جمعيت انبوه در آن مساجد شريف با شكوه فراواني نماز جماعت
برگزار مي‌كنند كه به راستي براي مسلمانانم ماية افتخار و براي پيامبر اكرم(ص)
زينت و ماية شادماني است.
مرحوم شيخ صدوق(ره) در
روايتي برا فردي كه نماز را اول وقت و به جماعت نخواند، هجده عقوبت ذكر مي‌كند. از
جملة آنها اين است كه مالش بي‌بركت مي‌شود،عمر و زندگي او بي‌خير و بركت مي‌شود،عاقبت
به خير نمي‌شود. لحظة مرگ و عالم برزخ براي او سخت مي‌شود و روز قيامت حسابرسي از
او بادقت و سختگيري صورت مي‌گيرد.
شايان ذكر است كه شركت در
نماز جماعت مستحب است، ولي اگر يك عنوان ثانوي بر آن مترتب شد، در آن صورت ان امر
مستحب،واجب مي‌شود. عنوان ثانوي در اين زمينه آن است كه هرگاه مسلمانها نتوانند
نماز را زنده نگه‌دارند و مساجد در هنگام برگزاري نماز جماعت خالس باشد، در آن
صورت نماز جماعت بر همگان واجب مي‌شود. علامة مجلسي(ره) از پيامبر اكرم(ص) نقل
كرده است كه فرمودند:
«سلموا
اليهود و النصاري و لا تسلموا علي يهود امتي. قيل يا رسول الله و من يهود امتك؟
قال الذين يستمعون الاذان و الاقامه و لم يحضروا الجماعه»
به يهوديان و نصرانيها
سلام كنيد،ولي به يهود امت من سلام نكنيد. سؤال شد، اي رسول خدا! يهود امت تو
كيست؟ پيامبر (ص) فرمودند: كساني‌كه اذان و اقامه را مي‌شنودند و در نماز جماعت
شركت نمي‌كنند.
شايد حكمت آنكه پيامبر
اكرم(ص)، از رويگردانان نماز جماعت به يهود امت خود تعبير فرموده‌اند اين باشد كه
شركت نكردن درنماز جماعت به وحوت و اجتماع مسلمانان آسيب مي‌رساند و جامعة اسلامي
را دچار تفرقه مي‌كند. يهوديان در طول تاريخ اسلام از روي آگاهي و غرض‌ورزي به
اسلام و وحدت امت اسلامي زيان رسانده‌اند و مسلمانان بي‌اعتنا به جماعت، ناخودآگاه
به اسلام صدمه مي‌زنند. در اين صورت، نتيجة عمل اين‌گونه مسلمانان شكستن شكوه مسجد
و جماعت است.
علامة مجلسي(ره) در
بحارالانوار روايتي از كتاب جامع‌الاخبار از رسول اكرم(ص) نقل كرده است كه
فرمودند:
سياتي
زمان علي الناس يرون من العلماء كما فر الغنم من الذئب. ابتلاهم بثلاثه اشياء:
الاول يرفع البركه من اموالهم، و الثاني سلط الله عليه سلطانا جائرا و الثالث
يخرجون من الدنيا بلا ايمان[5]
زماني فرا مي‌رسد كه مردم
از علما مي‌گريزند، همان‌گونه كه گوسفندان از گرگ فرار مي‌كنند، در آن شرايط،
خداوند آنان را به سه مصيبت گرفتار مي‌كن: اول آنكه بركت را از اموالشان برمي‌دارد.
دوم آنكه سلطان ستمگري را بر آنان حاكم مي‌كند و سوم آنكه در هنگام مرگ آنان را بي‌ايمان
از دنيا مي‌برد.
نتيجة دوري از علما و ائمه
جماعت اين است كه اشخاص بي‌رحم، جاهل و زورگو بر ملت مسلمان مسلط مي‌شوند و بركت
از اموال ملت برداشته مي‌شود و در پايان عمر نيز بي‌ايمان مي‌روند.
پي نوشت ها:
[1].
المحجه البيضاء، ج 1، ص 342.
[2]. المحجه البيضاء ، ج 1، ص
343.
[3]. المحجه البيضاء ، ج 1، ص
358.
[4]. المحجه البيضاء ، ج 1، ص
344.
[5]. بحارالانوار، ج 22، ص 454.